Veel mensen kennen hem van wat anders. Maar tekenen zorgt voor een groot deel van zijn dagelijkse boterham. Jelko Arts studeerde Nederlands, presenteert praatprogramma’s, dicht en zingt in Boyband. En hij is de nieuwe stadstekenaar van Nijmegen. Jan Maurits Schouten sprak met hem.
‘De eerste dagen als stadstekenaar zijn ongelooflijk hectisch,’ zegt Arts, die in zijn eerste week in functie uitgebreid de tijd neemt voor een interview en een fotosessie met Ugenda. ‘Vanaf het moment dat mijn benoeming bekend werd, word ik door allerlei mensen benaderd. Ik ben dan zo dat ik meteen reageer: “Okay, klinkt leuk. Laten we erover doorpraten.” Of dat niet een beetje druk wordt in zijn hoofd, met al die mensen en plannen? vraag ik. ‘Druk heb ik het altijd,’ grijnst Arts. ‘Wat het is: mij vallen dingen op. Dingen die andere mensen niet altijd opmerken. Verhalen vooral.’
'Ik zie dat verhaal'
We lopen over de markt. Arts wijst op een vrouw van middelbare leeftijd met een opvallende rode jas die zich over stoffen bij een kraam buigt. ‘Kijk, ze heeft al iets roods uitgezocht. Dat draagt ze over haar arm, maar ze zoekt door. Zou dat ook iets roods worden? En waarom is dat dan? Ik zie het verhaal; ik heb dat vaak. Mensen moeten me dan weer bij de les roepen, want ik kan dan flink wegdromen.’
Drie O’s: Onderwijs, Omgeving en Ontmoeting
Van wegdromen is tijdens ons gesprek niets te merken. Arts vertelt dat hij zelf pas een week van tevoren wist dat hij tot stadstekenaar benoemd zou worden. Hij had op de functie gesolliciteerd, maar dacht niet dat hij veel kans zou maken. ‘Ik mocht op gesprek komen voor een commissie met allemaal beeldend kunstenaars. Het stadstekenaarschap is een titel die de gemeente verleent, maar de uitvoering ervan doet de organisatie van The Big Draw, het landelijke tekenfestival waarvan het kantoor in Nijmegen staat. Je moest een plan indienen van maximaal twee kantjes. Ik wilde het stadstekenaarschap vormgeven in drie O’s: Onderwijs, Omgeving en Ontmoeting. Het ligt misschien een beetje erg voor de hand, dacht ik nog. En daarbij ben ik vooral een striptekenaar van de klare lijn. Ze zullen wel een meer kunstzinnige tekenaar willen. Maar ze vonden striptekenen juist verfrissend en de drie O’s een goed plan.’
Arts zit vol plannen
De stadstekenaar krijgt gedurende twee jaar een toelage van de gemeente (‘Ik moet er wel bij blijven werken,’ grapt Arts.) Er zijn maar weinig tegenprestaties vereist: een startexpositie in het hoofdkwartier van The Big Draw en een eindexpositie na de tweejarige functie. Maar Arts zit vol plannen, al is er nog weinig concreet. Over de O van onderwijs zegt hij: ‘Ik wil graag op scholen met tekenen aan de slag. Muurschilderingen, een krijtwedstrijd. Tekenen zit in ieder mens, maar ergens in onze jeugd leren we dat af. Een kind uit groep acht begint spontaan, pubers vinden dan opeens van zichzelf dat ze het niet kunnen. Wat is er in de tussentijd gebeurd? Waarom hebben ze het afgeleerd?’
Tekenen was een bevrijding
Arts’ tekenleven begon relatief laat, al waren er wel voortekens. ‘Tekenen heb ik altijd wel gedaan. En verhalen verzinnen. Vanwege die verhalen ben ik Nederlands gaan studeren in Nijmegen. Die studie viel wat dat betreft tegen; je leert er niet verhalen verzinnen. Ik ben in die tijd wel gaan schrijven voor literaire tijdschriften. Daar zaten toen ook al beeldessays tussen. Ik werd redacteur bij Op Ruwe Planken. En ik begon literaire avonden te presenteren en schrijvers te interviewen. Zo kwam ik bij de Wintertuin terecht en mocht ik een chapbook schrijven: een korte novelle om te laten zien wat je kan. Op dat moment merkte ik dat ik vastliep: ik zag de verhalen in beeld voor me en wat ik probeerde, was om dat in taal op te schrijven. Moeizaam en nutteloos. Mijn redacteur stelde toen voor om een stripboek te maken in plaats van een geschreven boek. Dat werd de strip Hoe bijen de ruimte vullen. Een bevrijding!
Ontregelende dichters
Na zijn studie begon Arts eerst nog met een studiegenoot een tekstbureau. Negen jaar geleden vestigde hij zich als zelfstandige, tekent hij vrij werk én in opdracht. Ook presenteert hij bijeenkomsten, vooral in het culturele circuit, en tourt als dichter met de Literaire Boyband, een groep ontregelende dichters waar ook Wout Waanders, voorheen Nijmeegse stadsdichter, deel van uitmaakt.
Bomen en mensen in verbinding brengen
‘Bij de O van omgeving denk ik vooral aan Nijmegen als ruimte en de verbinding met de natuur, 'vervolgt Arts. 'Ik heb op veel plekken in Nijmegen gewoond. De stad wil de komende tijd duizend bomen extra gaan planten. We kregen thuis een brief in de bus: dan en dan komt de gemeente bomen plaatsen. Dat roept vooral vragen op. Hoe leuk als je met een tekening bomen en mensen meer met elkaar in verbinding kunt brengen.
Zo komen we vanzelf bij de laatste O, die van ontmoeten: ‘We hebben voor dit interview afgesproken in het oude centrum van Nijmegen. Maar de rest van de stad hoort er ook bij. Er zijn zoveel groepen en groepjes. Neem nou alle Nijmegenaren met een volkstuintje. Dat zijn wel veertien verenigingen. Allemaal mensen die elkaar opzoeken om hun krachten te bundelen. Ik sprak de in april benoemde nieuwe stadsdichter, Simon Mamahit. Hij had een idee om iets met toko’s te gaan doen, winkels en restaurantjes met oosterse producten. Ook dat zijn plekken waar mensen elkaar ontmoeten. Ik wil daar als tekenaar graag bij aansluiten om die plekken in beeld te brengen.’
Maar moet een stadstekenaar geen verslag doen van de Grote Stadsgebeurtenissen, zoals de Vierdaagse en andere typerende evenementen? vraag ik. ‘Ik ga proberen van de gebaande paden af te wijken, maar ik realiseer me ook dat als je niet van de Vierdaagse houdt, je dan geen stadstekenaar moet willen worden.’
