Is dit nog wel jazz, vroeg Ugenda zich onlangs af in de recensie over Hans Dulfer. Dezelfde vraag, hoewel tamelijk irrelevant, want wat is eigenlijk de definitie van jazz, kun je ook stellen bij het schitterende concert van Artvark Saxophone Quartet met Claron McFadden in Brebl afgelopen woensdag.
Vier macho's en een sopraan
De vier macho's van Artvark, althans zo omschrijft Claron ze met een glimlach, spelen in perfecte balans en met zuivere intonatie. Bas, piano en drums worden niet gemist, alle partijen worden door de saxofoons ingevuld – en hier en daar een tape of loopstation. Toch hebben ze het goed gevonden dat Claron de vijfde stem in het kwartet vormt (de sopraan) waarin ze het vrouwelijke perspectief verkondigt. De samenwerking met Claron was overigens niet de eerste keer, zo'n tien jaar geleden was er al Sly Meets Callas.
Claron McFadden – foto © Jan Panis
McFadden: precies, zuiver, jazzy
McFadden kan eigenlijk alles, indrukwekkende Holland Festival producties/opera’s met stukken van Zuidam, Vivier of Andriessen (samen met Barbara Hannigan), jazz, pop, declamatie, het is allemaal van uitzonderlijk hoog muzikaal niveau. En ook in dit saxofoonkwartet mengt ze zeer precies en zuiver, met jazzy stem en dictie. De deels gesproken, deels gezongen teksten zijn van eigen hand of uit gedichten en briefwisselingen van anderen.
De avond opent met een stevige baslijn van baritonsaxofonist Peter Broekhuizen en de twee alten en een tenor spelen spannende akkoorden. Claron spreek-zingt het gedicht I'm nobody, Who are you? van Emily Dickinson, de toon is gezet.
Een zoete Lullaby op Au Claire de la Lune slaat plots om in een lichte huivering als het eindigt met The Boogeyman is coming to get you! Dissonanten versterken de sfeer.
Wie saxofoon zegt, zegt Wayne Shorter. De onlangs overleden grootmeester (Miles Davis, Weather Report, Joni Mitchell) is een voorbeeld met zijn verfijnde en originele melodielijnen naast een prachtige toon. Shorter is een ode aan hem, Claron zingt/scat de sopraanpartij, tenorist Mete Erker speelt een spetterende solo, met recht een ode aan Wayne.
Peter Broekhuizen – foto © Jan Panis
Actuele feministische teksten uit de Oudheid
Op teksten van de Griekse dichteres Sapho vocaliseert McFadden in een mooi duet met altist Rolf Delfos. De feministische teksten van Sapho uit de zesde eeuw voor christus zijn ongelooflijk actueel en eindigen met een fel 'Back Off'. Not of Stone is aanvankelijk een minimal-music achtig stuk, maar biedt gaandeweg Bart Wirtz de gelegenheid om te laten horen dat hij een topaltist is met een prachtige toon.
Het wordt tijd dat de mannen de vrouw eens volgen. Claron creëert als een human-beatbox en met behulp van een loop-station een uitdagende groove, die een goede basis vormt voor het kwartet om lekker hoekig te swingen.
Tien vierkante meter Schotse grond
Claron McFaddenheeft een Schotse achternaam en ze kwam tot de ontdekking dat ze daardoor recht heeft op tien vierkante meter grond in Schotland, zeg maar zo groot als het Brebl podium. Dit was voor haar aanleiding zich te gaan verdiepen in gedichten van Robert Burns, bekend als een romantische achttiende-eeuwse dichter, hoewel ze ook een aantal seksueel pittigere gedichten van hem vond. Goed en verleidelijk gedeclameerd en begeleid door een grappige bariton solo, was Burns' Blues een fijne opening na de pauze.
Beyonzzz is een fijnzinnig kwintet waarin Claron de sopraanpartij vocaliseert. Het is wederom loepzuiver, hoewel de sopraan iets te zacht in de geluidsmix zit, wat zeker wordt veroorzaakt door het feit dat de zangmicrofoon op buikhoogte wordt vastgehouden. Een Philip Glass stuk valt daarna dan een beetje tegen.
Claron wordt weggestuurd en vertrekt jammerend. De heren willen even geen vrouw om zich heen om zich beter te kunnen concentreren op twee saxofoonkwartetten: Mother of Thousand, met een mooie altpartij van Rolf Delfos, en Solistice. Bij dat laatstgenoemde stuk zorgt een pre-recorded tape voor de ritmische begeleiding, die opgebouwd is uit klepgeluiden van saxofoons. Mete krijgt de kans lekker gillend uit de bocht te vliegen.
Bart Wirtz – foto © Jan Panis
Schuifsaxofoon
Er is een slide versie van de saxofoon. Zoals bij een trombone moet je dan met een schuif de lengte van de pijp aanpassen om de juiste toonhoogte te krijgen. Leo van Oosterom heeft er een aantal in zijn collectie, maar Artvark heeft door Nico Bodewes speciaal de Vark1 laten ontwikkelen. Bart Wirtz speelt hier, met enige moeite, op in A Slide’s Nest. Hier zuiver op te intoneren lijkt net zo lastig als bij een theremin, Claron lukt dat veel beter met haar stem.
Een raadselachtige ingezonden brief aan een Engelse krant is de basis voor een stuk waar Rolf Delfos zijn niet geringe kunnen kan tonen. Met verbazing volg je de tekst.
Bij de toegift wordt er niet meer geblazen door de saxofonisten. De kleppen van de saxofoons leggen de basis voor Claro’s Song, een fijne afsluiter.
Rolf Delfos, Claron McFadden en Bart Wirtz – foto © Jan Panis
Perfectie van klassieke muziek
Het concert heeft de perfectie van klassieke muziek. Sommigen missen het scherpe randje en de vrije improvisatie van 'echte' jazz, uw recensent heeft daar geen last van, het is perfectie zonder dat het saai wordt, ook mede dankzij McFadden een aantal grappige introducties. Het is een mooie avond, die beloond wordt met een lang applaus. Ook de prima geluidsversterking in Brebl (ondanks de bijzondere microfoontechniek van Claron) draagt daaraan bij, Nikki Rutten wordt daarvoor door de band speciaal bedankt.
Mete Erker, Bart Wirtz, Peter Broekhuizen en Rolf Delfos – foto © Jan Panis
