Tierspuren en Petrified Trees in Overasselt

Het is voor het laatst dat in de Veldschuur in Overasselt, gelegen op een idyllische plek aan de dijk langs de Waal, een expositie gehouden zal worden. Maar wat voor één. Kunstenaar Walter van der Cruijsen is dit jaar de curator en putte uit zijn diepe, wereldwijde netwerk. Zo komt het dat de Canadese filmer, internetpionier, fotograaf en beeldhouwer Philip Pocock even over is uit zijn woonplaats Berlijn en werk toont waar veel van zijn kunstenaarschap in samenkomt.

"Ik leg momenteel de laatste hand aan een film voor kunstzender Arte, die in het najaar wordt uitgezonden. Het is een activistische film. Over hoe Europa grenzen zou moeten stellen aan de overheersing van GAFAM, Google, Apple, Facebook, Amazon en Microsoft," vertelt Philip Pocock. Het is zijn tweede film over dit onderwerp.

Verder houdt de 66-jarige kunstenaar, met een graad van de New York University Film School, zich al sinds het eind van vorige eeuw bijna uitsluitend bezig met kunstwerken waarin (internet-)technologie een hoofdrol speelt. Daar kent hij Van der Cruijsen ook van. Ze maakten kennis in Karlsruhe, waar Pocock doceerde en Van der Cruijsen iets wonderbaarlijks, volslagen nieuws aan het maken was: een website. Van der Cruijsen: "Het is moeilijk voor te stellen, maar in het begin was het internet een vrijplaats, een wereld van mogelijkheden." Pocock: "In Canada was het internet, maar ook dataverzameling, toen al heel groot. Het internet omdat het voor veel mensen opeens dé manier was om over grote afstand contact met elkaar te hebben. Ik volgde een opleiding met een beurs in Marseille maar had ook al geëxposeerd met foto’s en films gemaakt. Via data-analyse vonden ze me om me een beurs aan te bieden om daarmee naar de beroemde New York Cinema Academy te gaan"

Cibachrome fotografie

In Amerika overkwam Pocock een akelig, levensbedreigend lichamelijk ongemak, waardoor hij zijn opleiding niet voorzette. "Ik woonde in de Lower East Side, de kunstenaarsbuurt, in die tijd, 1980, een wijk van Latino’s en Hispanics. Ik begon er te fotograferen. Met name de murals en graffiti die er te zien waren, die de hoop en dromen van al die passanten verbeelden. Die foto’s werden een boek, dat boek werd door een gerenommeerde uitgever uitgegeven. Ik heb veel geluk gehad." In die tijd maakte Pocock ook werk op basis van fototechnieken, met name cibachrome. "Fotografie zonder fototoestel, de grenzen van techniek opzoeken, dat heeft met altijd geïnteresseerd."

En ook het samenwerken aan kunstwerken. "Je blijft toch een filmmaker. Veel van mijn kunst ontstaat in samenwerking met anderen: studenten, kunstenaars, wetenschappers." Zoals het project Humbot.org (een soort demonstratie is nog online te vinden), in 1999, waaraan hij onder anderen werkte met Van der Cruijsen. Een werk van de achttiende-eeuwse Duitse wetenschapper Alexander von Humboldt, over een reis naar Midden-Amerika, werd in lemma’s uiteengetrokken, in een soort cloud digitaal gevisualiseerd en op veel verschillende manieren verbonden met video’s en andere informatie die met de teksten samenhangen. Klikken op een veld levert een deel van het verhaal op, in beeld of tekst. Dit allemaal in een tijd dat zoekmachines en videodiensten nog uitgevonden moesten worden.

Slakken op een geblakerde glasplaat

De werken die Pocock toont tijdens de expositie Out of the blue, into the green in De Veldschuur (gratis toegankelijk op alle zondagen tussen 18 juli en 12 september en op afspraak), dateren van voor die tijd, het begin van het millennium. Het zijn deels beelden die hij Tierspure, diersporen noemt. Vooral omdat het dat ook zijn; sporen die dieren achterlieten. De toegepaste techniek, cliché verre, dateert uit de late negentiende eeuw: een glasplaat wordt zwart gemaakt (Pocock gebruikte er walmende kaarsen voor) waarna daarna het zwart deels wordt verwijderd. In dit geval door er slakken over te laten kruipen, een spin te laten lopen, kattenpoten er op te drukken.

De glasplaat wordt op fotopapier gelegd en belicht, wat wonderlijke voorstellingen oplevert. "De dieren zijn maar passanten. Ze kwamen gewoon voorbij en deden waar ze al mee bezig waren. Wat dat betreft was er geen interventie, dus het zijn werkelijk hun sporen, een boodschap van de natuur." Verder toont Pocock zijn Petrified Trees. Het zijn geen trees (bomen) en ze zijn ook niet petrified (versteend). Het zijn gepatineerde bronzen beeldjes die sterk aan bomen doen denken en waarvan de vorm geboetseerd is van kaarsvet.

Natuur, geschiedenis en gemeenschap

Van der Cruijsen: "Als curator zoek ik werken rond een thema. Dat heb ik bepaald op de driehoek van landschap, geschiedenis en gemeenschap: wat is een landschap? In Nederland bijna altijd: iets dat door mensen van natuur gemaakt is. En hoe werkt geschiedenis op een landschap in? En dan, wat ons zo opviel toen we vanuit Nijmegen naar hier verhuisden: hoe vormt de omgeving de gemeenschap? We werden als nieuwkomers met open armen ontvangen. In de Veldschuur zelf werken alleen vrijwilligers, allemaal mensen uit de buurt die dit samen tot stand brengen. Met dit thema heb ik verschillende kunstenaars bij elkaar gebracht. Naast mezelf en Philip zijn dat Lucy Besson, Frank Bezemer, Alexander Bobkin, Jeroen Huisman, Marloes Meijburg en Peter de Thouar. Allemaal mensen van wie ik het werk bewonder."

De Veldschuur heeft ruim een decennium elke zomer als expositieruimte gediend. Inmiddels is het gebouw van eigenaar gewisseld en komt er een einde aan de binnenexposities. Het areaal er omheen hoort er echter niet bij. Van der Cruijsen verwacht dat daar in komende jaren wel een buitenexpositie met beeldende kunst gerealiseerd kan worden.