Speciaal voor 'filmgekken'
Jongere filmmakers die een (korte) film in première hebben op het aanstaande Nederlandse Film Festival kregen van Filmkrant de vraag voorgelegd: ‘Waaraan ontbreekt het in de Nederlandse film?’ Jop Leuven, die als regisseur debuteert met de korte film Marleen, antwoordde: ‘filmliefde en -gekte’, en voegde eraan toe: ‘vooral voor ons eigen Nederlandse werk’ om daarna de loftrompet te steken over de cinema van Marleen Gorris, en dan met name het Oscar-winnende Antonia (1995).
Om die filmliefde en -gekte aan te wakkeren, helpt het natuurlijk als er ook films draaien die de passie doen oplaaien. Dan is er goed nieuws, ook voor de filmliefhebbers in de regio Arnhem-Nijmegen. De reeks 50 jaar Focus loopt nog het hele jaar, en het idee is zo simpel als effectief. In januari begonnen met The Sting uit 1973 volgde er elke week een film uit het jaar daarop, ingeleid door een enthousiasteling. Daar zitten uiteraard keuzes in die ik niet zou maken – ik zou voor het jaar 2006 altijd gekozen hebben voor Children of Men in plaats van The Devil Wears Prada. En hoewel Juno (2007) en Let the Right One In (2008) heel goed zijn, vind ik het Roemeense Vier maanden, drie weken, twee dagen en het Koreaanse The Chaser nog net iets beter, en de film voor 2009 had natuurlijk altijd Fish Tank moeten zijn, maar laat ik geen kniesoor zijn. Volop hulde voor dit Focus-initiatief, en ondertussen zijn er toch maar mooi films als Touki Bouki (1974), Im Lauf der Zeit (1976), Annie Hall (1977), The Evil Dead (1981), Blade Runner (1982), 84 Charing Cross Road (1987), Gummo (1997), Magnolia (1999) en Caché (2005) te zien geweest.
En ook in Focus binnenkort elke maand een filmklassieker over de liefde, te beginnen op 18 september met het zwijgende meesterwerk Sunrise (1927) van F.W. Murnau, live muzikaal begeleid door de Volkskrant-filmjournalist Kevin Toma. Wel steeds vroeg opstaan, want het begint al om half 11 in de ochtend. Toen Filmmuseum Eye in 2012 van het Vondelpark ging verhuizen naar de huidige plek aan het IJ, is er een enquête onder bezoekers gehouden, en zouden hun 25 favoriete films in de laatste week worden vertoond. En Sunrise was zowaar de nummer 1. Op 19 februari volgend jaar staat in Focus trouwens de nummer 2 uit die Filmmuseum-enquête op het program: The Graduate (1967).
Daarnaast heeft Focus nog de zomerreeks Op het dak, maar de voorstellingen die ik zelf zou willen meepikken – Koyaanisqatsi (1982) en Hair (1979) – zijn al uitverkocht. Betekent dus wel dat het een succes is.
Scorsese en Powell
Powell and Pressburger (en Scorsese)
Eye Amsterdam gaat gedurende een aantal weken allerlei films vertonen van het duo Michael Powell and Emeric Pressburger, en dat wordt afgetrapt met een documentaire over hun werk, Made in England. De documentaire wordt ingesproken door Martin Scorsese, en is te zien in Focus en in LUX Nijmegen vanaf 5 september. Scorsese bezingt het vakmanschap van het duo, en vertelt hoe vereerd hij was dat Powell hem van adviezen voorzag. Thelma Schoonmaker, Powells weduwe sinds 1990, was van Raging Bull (1980) tot en met The Irishman (2019) de vaste editor van de films van Scorsese.
Het zijn echt films om van te watertanden, en hun zes beste films maakten ze tussen 1943 en 1949: in omgekeerde volgorde The Small Back Room, The Red Shoes (gebaseerd op het bekende sprookje), A Matter of Life and Death (met het aardse leven in kleur en de hemel in zwart-wit), Black Narcissus (dat zich afspeelt in een nonnenklooster in de Himalaya), I Know Where I’m Going! (over een vrouw die strandt in de Schotse Hooglanden) en The Life and Death of Colonel Blimp.
Black Narcissus
The Life and Death of Colonel Blimp
De cinematografie in Black Narcissus is werkelijk verbluffend, je weet niet wat je ziet. Als Powell and Pressburger misschien wat onder de radar zijn gebleven bij het grotere publiek, is dat mede omdat ze wat controversieel waren vanaf het begin van hun samenwerking. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog verwachtte men in Engeland propagandafilms. Alles in de kolonel Blimp-film uit 1943 ziet er verzorgd en kleurrijk uit, waardoor hij overkomt als een lofzang op het Britse leger. Maar de film is zo geniaal omdat je die ook als een satire kunt lezen.
De oude commandant Clive Wynne-Candy zit in een Turks badhuis, als een jonge luitenant hem voorstelt om al om zes uur aan te vallen. Geen sprake van, aldus de oude baas, de afspraak is dat de oorlog pas om middernacht begint. Het is onsportief om afspraken te schenden. Volgens hem snapt de jongeling niets van de erecode onder gentlemen. En vervolgens krijgen we lange flashbacks over alle oorlogen waarin Wynne-Candy heeft gevochten – vanaf zijn strijd tijdens de Tweede Boerenoorlog in Zuid-Afrika rond 1900.
We zullen zien dat Wynne-Candy gaat duelleren met een Duitse opponent en na hun onbesliste strijd zullen zij vrienden voor het leven worden. De kameraadschap sterkt Wynne-Candy in het idee dat je respect kunt hebben voor een tegenstander mits die zich waardig gedraagt. In zijn ogen is vijandschap, zelfs in tijden van oorlog, ondergeschikt aan de eerbied die sportieve krijgers voor elkaar kunnen hebben. Aan de ene kant toont The Life and Death of Colonel Blimp de Britse hang naar tradities en erecodes, maar aan de andere kant suggereert de film de volstrekte naïviteit van de oude commandant: denkt hij werkelijk dat ook de nazi’s zich aan vooraf afgesproken regels zullen houden?
Hoe dan ook, toen de toenmalige Britse premier Winston Churchill van de film hoorde, wilde hij dat die niet vertoond zou worden. En toen die wel vertoond werd, wilde hij dat die niet geëxporteerd zou worden, maar ook dat zou na enige vertraging geschieden.
Peeping Tom
Peeping Tom
The Life and Death of Colonel Blimp is enkel te zien in het Eye programma; in Arnhem en Nijmegen wordt alleen een berucht soloproject van Powell vertoond – berucht omdat het zijn loopbaan ruïneerde. 1960 geldt als het jaar van vernieuwende horror: Georges Franju maakte in Frankrijk Les yeux sans visage; Alfred Hitchcock vergaarde roem met Psycho, maar Powells Peeping Tom groeide uit tot een schandaal.
Een zo kort mogelijke synopsis: een jongeman die er keuriger uitziet dan Norman Bates in Psycho is een moordenaar van vrouwen en bekijkt thuis de filmpjes, maar ze zijn steeds net niet naar zijn zin. Dus moet hij blijven moorden. De hoofdrol werd gespeeld door Karlheinz Böhm die bekend was geworden als Franz-Joseph in de Sissi-films! Het premièrepubliek vond de film zo luguber dat niemand handen wilde schudden met Böhm of met regisseur Powell. Deze zei er jaren later over: ‘Eerst wilde niemand de film zien en dertig jaar later vertelden mensen dat ze hem óf allang gezien hadden óf graag zouden willen zien.’ Die kans wordt nu geboden. In LUX draait Peeping Tom op zondag 8 september en de week daarop nog een keer.
Inside the Yellow Cocoon Shell
Previously Unreleased
En dan toch nog een punt(je) van kritiek. Jammer genoeg draait Peeping Tom maar twee keer, een ‘probleem’ dat ook speelde bij bijvoorbeeld Spoorloos, de film van George Sluizer die in enkele andere steden zeer veelvuldig werd geprogrammeerd, en bij Previously Unreleased. Het is natuurlijk fantastisch dat LUX alle films in Previously Unreleased heeft vertoond, maar door elke titel slechts twee keer te draaien, moest ik vaak noodgedwongen naar andere steden uitwijken. Het prachtige Vietnamese Inside the Yellow Cocoon Shell van Thien An Pham kon ik wel zien op een zondagmiddag in LUX en die was opvallend druk bezocht voor zo’n lange, trage film.
De editie van Previously Unreleased deze zomer was weer ijzersterk. Ik heb alleen bij Peak Season niet de moeite genomen om die elders in te halen; op basis van de trailer leek die weinig aan mij besteed. Nu vond ik Animal van de Griekse Sofia Exarchou het minst, maar hé, ook die was nog steeds een voldoende. Maar hebt u Inside the Yellow Cocoon Shell, Showing Up van Kelly Reichardt of Do Not Expect Too Much from the End of the World van Radu Jude gemist, dan had u een nog betere zomer kunnen hebben, dan u misschien toch al gehad heeft.
