20 jaar subcultuur in Nijmegen

Zonder verder een duidelijke definitie te willen of kunnen geven van wat een subcultuur precies is, wil ik in deze column graag ingaan op een aantal subculturen in het Nijmegen van de afgelopen twintig jaar. Enerzijds ben ik heel blij en dankbaar dat deze subculturen bestaan, anderzijds vind ik ze ook erg ingewikkeld. Genoeg reden om daar eens naar te kijken toch?

Sinds het begin van dit coronatijdperk lijkt er veel op losse schroeven te staan. Zo ook de kunst- en cultuursector en het horecawezen. In Nijmegen is er veel aan het veranderen, terwijl ook veel locaties juist kranig doorgaan met hun eigen formules. Laten we eens gaan kijken naar de metal-scene, Nijmegen Jazzstad en de twee kroegen Kollectief Kafé Bijstand en Het Alternatief. Hoewel deze vier onderwerpen misschien veel van elkaar lijken te verschillen, zijn er ook overeenkomsten. Zoals het samenkomen van verschillende generaties en de ontmoeting tussen artiest en publiek.

De metal-scene

Allereerst dus de metal-scene. In de begintijd van het oude Doornroosje traden er gigantisch bekende bands op, die in de metal-cultuur van die tijd pasten, lees de geschiedenis er maar op na. Maar ook was er het kleine cafeetje vlak bij Plein 1944 genaamd Rockcafé Backstage. Nu denk je misschien: ‘Huh? Maar rock is toch niet hetzelfde als metal?’ Gelukkig heeft Theo Thijssen, werkzaam bij dat café, daar wel een antwoord op:

“De metal-scene draait om samenhang. Metal en rock zijn heel brede begrippen. Ik denk dat metal onderdeel is van rock. Bij metal staan de zwaardere gitaren meer op de voorgrond en rock draait meer om ‘het liedje’. Metal is meer underground en wordt nauwelijks op de radio geluisterd. Persoonlijk zie ik metal ook wel meer als een levenswijze. Ik ga bijvoorbeeld op vakantie naar festivals en loop bijna altijd in shirts van metalbands. Ook wordt er binnen de metalwereld nog veel muziek gekocht op fysieke dragers en wordt er (nog) weinig gestreamd. Voor de meeste metalbands is optreden het belangrijkste in hun leven. Daarom raakt de coronacrisis deze scene ook zo hard; zowel voor de fans, de artiesten als de cafés en de podia.”

En wat was er zo bijzonder aan Rockcafé Backstage?

“Ik denk dat voor de lokale undergroundbands de Backstage heel bijzonder is geweest. Het was een van de weinige plekken waar ze konden spelen. Ook kwamen jong en oud samen. Naast lokale bands hebben er ook grotere namen gestaan. Zo had ik nooit durven dromen dat Skyclad, Tygers Of Pan Tang, Raven en The Three Tremors (met Tim ‘Ripper’ Owen’s, ex-Judas Priest) zouden komen optreden. Verder zijn we door de jaren heen voor veel grote festivals en optredens zowel van tevoren als naderhand een ontmoetingsplaats geweest voor zowel de fans als de bands. Na FortaRock, Fields Of Rock, Dynamo Open Air, Arrow Classic Rock en dergelijke was het altijd één groot feest bij ons.”

Voorlopig is Backstage nog dicht, maar ze zullen een doorstart maken als een op rock gericht café. We zullen zien in hoeverre de undergroundscene daarop zal reageren. Wat ook nog de moeite waard is om te vermelden, is dat skatehal Waalhalla ook een plek biedt aan metal. Op 13 september is de tweede editie van Waalhella. De beperkte aantal kaarten waren binnen één dag uitverkocht.

Jazzstad Nijmegen

Jazz is per definitie een genre dat bestaat uit een mengelmoes van meerdere genres. Jazz pur sang, wat is dat? Misschien bestaat dat wel niet. Jazz laat zich simpelweg niet zo duidelijk duiden. Nijmegen had en heeft veel te bieden op het gebied van deze intrigerende muziekstijl. Niet voor niets komen de beroemde saxofonisten Kika Sprangers en Bo van de Graaf hiervandaan. Ook in de rest van het land begint Nijmegen steeds meer bekend te staan als een stad waar jazzmuzikanten graag naartoe komen. Jazzmuzikanten en -fans herken je meestal niet aan hun kledij. Kenmerkend lijkt echt de muziek te zijn, die alle kanten op mag en kan gaan. In Nijmegen timmert Brebl al jaren aan de weg met een indrukwekkende line-up aan jazz. Café Trianon heeft zich ook hard gemaakt voor jazzoptredens in hun achterzaal. En natuurlijk is er Otis, dat eerst een café was en daarna een vaste plek op de Vierdaagsefeesten heeft gekregen in Kronenburgerpark. En Festival Jazz International Nijmegen niet te vergeten. De jazz-jamsessies mogen ook niet ontbreken in deze column. Vroeger, toen Merleyn nog niet van Doornroosje was, waren de jazz-jamsessies op de dinsdagavond legendarisch, in mijn beleving althans. De komende jaren zal de term ‘Jazzstad Nijmegen’ denk ik onderdeel zijn van de city marketing van onze stad. Wil je er van op de hoogte blijven? Check dan bijvoorbeeld de Facebookpagina van Jazzstad Nijmegen.

Kollectief Kafé Bijstand

Om maar meteen deze flauwe grap te voorkomen: nee dit café is niet per se bedoeld voor mensen die een uitkering genieten. Ik denk dat je deze subcultuur het beste zou kunnen omschrijven als punk. Er hebben over jaren ook punkbands opgetreden in dit kleine, smalle pand. Autonomie is volgens mij het kernwoord dat je kan koppelen aan de punksubcultuur. Sommige punkers herken je meteen aan hun kledingstijl en haardracht, anderen houden zich wat meer op de achtergrond. Op de website van de Bijstand staan bovenaan de beladen woorden: ‘anarchie, chaos, zelfdestructie’. Maar ook wordt meteen duidelijk dat deze subcultuur opkomt voor het welzijn van dieren en zich bezighoudt met politieke en maatschappelijke doelen. Er werken vrijwilligers; alle fooi én alle winst gaan naar een goed doel. Welk goed doel? Dat wisselt ongeveer om de twee maanden. Voorbeelden van goede doelen die de Bijstand steunt, zijn: anarchistische bibliotheek de Zwarte Uil (deze bibliotheek heeft zijn plek in politiek eetcafé De Klinker, onderdeel van De Grote Broek, ‘al meer dan 30 jaar een beweging’), Antifa, Stichting Gast en Landelijke Stichting Zelfbeschadiging. Al met al een zeer geëngageerde bedoeling dus. Wodka Woensdag was ook jarenlang een begrip. Zelf heb ik in de Bijstand het magazine De Groene Amsterdammer leren kennen; ze faciliteren namelijk een leeshoek. Ook kun je er gezellig spelletjes spelen. De muziek staat ’s avonds en ’s nachts erg hard, maar overdag is het er heerlijk rustig. Op hun Facebook-pagina wordt vermeld dat er hard gewerkt wordt aan de Bijstand nieuwe stijl. Wat zou dat betekenen? Zal deze beroemde en beruchte subcultuur veel veranderen? We kunnen het alleen maar afwachten denk ik.

Het Alternatief

Er is ook nog een subcultuur die vrij nieuw is. Ik zou zelf niet kunnen zeggen welke naam deze groep heeft. Misschien komt het omdat-ie nog groeiende is. Café Het Alternatief op de Hertogstraat beschrijft zichzelf als ‘Het medicijn voor al uw ongeuite muzikale weekfrustraties’. Er zijn jamsessies, spelletjesavonden, open mic gigs, dj’s die een podium krijgen en ga zo maar door. Het Alternatief wordt gerund door relatief jonge kroegeigenaren. Net als bij Waalhalla zijn de muren prachtig versierd met street art van lokale ververs. Ook hier komen jong en oud samen. En hier lijken artiest en publiek een beetje in elkaar over te gaan. Ook lijkt het erop dat het een locatie is waar individuen uit verschillende subculturen hun plek vinden. Een beetje metamodern zou je het wel kunnen noemen. Ik hoorde zelfs een keer iemand zeggen: ‘Dit moet een jongerencentrum voor volwassenen worden’ of iets van die strekking. Dat lijkt mij zeer zinvol. Jongerencentra kenmerken zich volgens mij door de drijfveer anderen te helpen en samen een community te vormen. En dat kan Nijmegen, net als iedere andere stad, zeker verrijken.

Lang leve het verleden, laten we de toekomst koesteren. Bij welke cultuur of subcultuur je ook hoort.