Heen en weer geslingerd tussen sensaties van schoonheid en somberte over het klimaat keek ik woensdag 8 juli naar John Akomfrahs kleurvideo-installatie Purple in het Museum Kurhaus Kleve. Nu heb ik een hang naar zware kost en kan ik wel tegen een stootje. Daarom beklijft vooral de pijnlijke schoonheid, in combinatie met de ontroerende dramatiek van de geluidscollage.
Als poppetjes plaatst Akomfrah (1957, Accra, Ghana) telkens een mens in een wittig jack met capuchon in spectaculaire landschappen; een mens van dichtbij of ver weg gezien, maar altijd zwijgend en solitair voor zich uit starend, meestal vanuit het water. Ze staan al dan niet tot aan hun heupen in zee, meertje, sneeuw, beek, rivier of regen. Zo blootgesteld aan wat ze zien, lees ik op de website van het Garage Museum of Contemporary Art (Gorky Park, Rusland) dat deze mensen liefst arrogant te interpreteren zijn – alsof ze vlak vóór hun ingreep staan. Hun ingrepen in de natuur die leiden tot de catastrofe die momenteel aan alle kanten gaande is. Me ermee identificerend ervaar ik eigenlijk vooral grimmigheid, maar juist ook weemoed. Mijn invulling van deze figuren, koppel ik aan de urgentie die ik persoonlijk voel in de wereldwijde wirwar van enge ziektes door foute, menselijke inmenging, groeiend verschil tussen arm en rijk en de warzone rond 'fossiel of duurzaam'.
Paars een kostbaar pigment
Het uitgangspunt van dit project is de kleur paars. Paars was vroeger een kostbaar pigment dat uit een zeldzaam type slak werd ‘geknepen' en symbool stond voor de macht en welvaart van Romeinse en Byzantijnse keizers. Het Garage Museum herkent daarin een vroeg voorbeeld van hoe de mens de natuur exploiteert voor eigen gewin: “… the colour purple, a hybrid hue that combines the coldness of blue and the warmth of red, thus symbolizing the complexity and interdependence of every living thing. The montage of scenes of natural beauty creates a painful sense of the looming loss that humanity is facing. The reference to Tyrian purple, an expensive pigment which was initially created from a rare type of gastropod and became a symbol of might for Roman and Byzantine emperors, is a reminder of an early example of humankind’s exploitation of nature not for survival but as a means of acquiring wealth and demonstrating power.”
Het nat van de menselijke ingreep
In deze sound-video installatie, die een uur duurt, nemen beeld en geluid elkaar telkens over. Alles komt voorbij op de zes immense schermen: van natuur tot industrie, van geboorte naar dood, mens naar dier, zwart-wit naar kleur, portret tot panorama en van droog naar nat. Uiteindelijk vooral nat. Het nat dat het resultaat is van menselijk handelen. Twee soorten filmbeelden blijven me daarom vooral bij. Die van de achterwerken van poolhonden die de mens voorttrekken op een slee door de sneeuw van Alaska. En die van portretfoto’s zoals jij en ik ze op de schouw hebben. Foto’s van geliefden. Ze liggen wonderschoon op de bodem van beekjes of drogen modderig op in een plas regenwater. Mij laat het achter met een complex gevoel vol spijt en sensaties van schoonheid. Laat het net tijdens mijn bezoek hard regenen.
Internationaal gewaardeerde kunstenaar in Kleve
Het is bijzonder dat een internationaal vermaard kunstenaar voor een aantal maanden (tot 6 september) in een regionaal museum als het Museum Kurhaus Kleve neerzijgt. Dat zegt misschien iets over de ambitie van dit verder toch slaperige museum. Maar vergeet niet dat het MKK in de regio staat waar Joseph Beuys (Krefeld 1921 – Düsseldorf 1986) zijn wieg had. Precies hij wist ons politiek-maatschappelijk met zijn performance art en ‘Lebenskunst’ aan het denken te zetten. Als regiobewoonster voel ik me dan ook aangenaam verrast, en zeker aangespoord om de kunst van het leven, in dit geval klimatologisch geïnspireerd, eer aan te doen. Omdat het water me aan de lippen staat.
