25 jaar Ugenda: Drager van de stad: Jac.Splinter
Ugenda bestaat 25 jaar en publiceert daarom wekelijks een interview met een Nijmeegse cultuurmaker. Wie gaven de stad kleur met kunst, muziek, theater of festivals? En wat dreef hen? Persoonlijke verhalen over passie, drijfveren, en de toekomst van cultuur. Deze week aan het woord: Jac.Splinter, ontwerper, kunstenaar, boekschrijver en allround bedenker van leuke dingen.
Wat is je visie op hoe de Nijmeegse cultuursector zich ontwikkeld heeft de afgelopen 25 jaar?
Sinds 2000? Ik loop nu al ruim veertig jaar mee in het Nijmeegse culturele circuit. Nu ik er zo over nadenk, vind ik dat er veel verloren is gegaan. Er is wel van alles voor in de plaats gekomen, maar sommige veranderingen zijn echt geen verbeteringen geweest. Je kreeg elk weekend in de jaren 80 keuzestress (dat woord bestond toen nog niet) waar je naar toe moest gaan. Een beetje kroeg organiseerde liveoptredens, theaters had je er minstens vijf. Ik word oud aargh. Wat ik goed gegroeid vind is literatuur en poëzie, ondanks de verdwijnende boekhandels dat dan weer wel. Ik denk zelf ook wel dat er vanuit de gemeente een weinig consistent beleid is voor de cultuur. Als de politici meer op zichzelf en hun carrière gericht zijn dan op de maatschappij, krijg je weinig structureels voor elkaar. Veel cultuurgeld verdwijnt in de stenen; in verbouwingen en huur van ruimtes. Voorbeeldje? Eerst werd de Lindenberg, in 2013, voor een paar ton verbouwd en een jaar later was er geen geld meer voor de volwassen-educatie en werd de hele afdeling opgedoekt en iedereen ontslagen. Ik gaf daar glas-in-loodles. Och weet je, er is genoeg talent in de stad, dat moet je kunnen koesteren. Daar is te weinig oog voor,,, vind ik dan hè.
Kun je inhoudelijk vertellen over je bijdrage aan de culturele ontwikkeling van Nijmegen, op je vakgebied, maar ook in het algemeen?
Mijn start in de Nijmeegse culturele wereld was bij de organisatie van de Straatmuziekdag in ‘82, ‘83. Ik zat nog op de universiteit (Nederlands). Ik speelde ook saxofoon in een bandje en kwam twee jaar later bij Horen en Zien terecht. Echt een van de leukste muziekgroepen om in te spelen. De werkeloosheid was groot en er werden heel veel initiatieven genomen om de wereld wat kleur te geven. In '86 ging ik bij Radio Rataplan het Cultuuruur presenteren samen met collega muzikant Ben Joosten Hij deed ook het uur Afrikaanse muziek. Geweldige tijd. Veel geleerd ook. Ik kreeg werk in een glas-in-loodatelier en leerde daar het vak. Ben naar de academie voor industriële vormgeving in Eindhoven gegaan en werk sinds '96 voor mezelf. Kwam in de Snijderskazerene terecht en begon mijn carrière als ontwerper. Ik hang ergens tussen de beeldende en toegepaste kunst in. Ben niet in een hokje te stoppen. Daarom zeg ik ook altijd dat ik leuke dingen voor de mensen bedenk. Of ik nou een poster of een politieke partij moet bedenken, zeg t maar. Twee keer in Nijmegen meegedaan met de verkiezingen: in 2002 met de Enige Echte Splinterpartij met de slogan 'Help Jac.Splinter in het pluche, ik beloof u dat ik niets zal doen'. Ik ging voor NUL zetels. Maar had echt bijna een zetel. Als het meeste stemmen tellen was geweest, dan was ik 14e geworden maar de kiesdrempel was 1500 stemmen ongeveer en ik had er ‘maar’ 528. Er zijn toen mensen de gemeenteraad ingekomen met nog geen 100 stemmen. Het was een statement tegen de carrièrejongens en -meisjes in de politiek. Je hoefde niks te kunnen om de politiek in te gaan en nu is het nog steeds niet anders. De tweede keer was met de Creatieve Partij Nijmegen 2.0; met veertig cultuurmakers op de lijst gingen we voor de absolute macht! Ook mislukt. Een politicus die over kunst iets zegt wordt gehoord en kunstenaar die iets over politiek zegt wordt meewarig aangekeken. Totdat je een plekje op die kieslijst claimt. Dan worden zittende politici vals. Hebben we het nog wel een keer over.
Wat was bijvoorbeeld je visie of welke verandering wilde je zelf teweegbrengen met je werk?
Halverwege de jaren 80, ik studeerde nog Nederlands aan de Universiteit, kreeg ik een baantje bij het Glas-in-loodatelier van Anthonie Koolen Glazeniers op de Daalseweg. Daar heb ik het vak geleerd. Maar ik ben bij Anthonie Koolen gestopt toen ik in het laatste jaar Academie voor Industriële Vormgeving zat in Eindhoven - ik deed de avondopleiding. Ik moest vreselijk veel dezelfde ramen restaureren, Van alle ramen in de refter in Ubbergen heb ik, denk ik, de helft in elkaar gezet. Ik dacht op een gegeven moment: "Dit ga ik niet tot mijn 65e doen". Dus begon ik voor mezelf nog voordat ik het eindexamen had gedaan. Vond atelierruimte in de Snijderskazerne en begon voor mezelf. Ik maak niet alleen leuke dingen voor de mensen, ik bestrijd ook onrecht. Bijkomend detail: ik maak nooit iets kapot. Als je de wereld wilt verbeteren moet je zelf het goede voorbeeld geven en dan mag je zeker niet iets van een ander vernielen. Wat je ook doet, zorg dat het niets kapot maakt en maak je punt, het liefst met humor. Want daar kunnen de zuurpruimen niet tegen, dat je ze een (lach)spiegel voorhoudt. Mijn krantenrubriek Zo Kan Het Ook! samen met Arge Nieuwenhuijzen, in de Zondagkrant in begin van deze eeuw, is daar een voorbeeld van. Grappige oplossingen voor soms “zware” problemen. Misschien moet ik die ook nog eens in een boekje bundelen, haha...nee sommige zijn te gedateerd.
Wat waren je persoonlijke hoogtepunten, op je vakgebied, maar ook in het algemeen?
Op mijn vakgebied:
De Enige Echte Splinterpartij E2ESpP in 2002 had ik al genoemd, maar zeker het proefproject in 2003 voor Park 44: het uitrollen op pinkstervrijdag met tien mensen van 1800 grasrolletjes op Plein 1944, om te laten zien dat je een publieke ruimte vriendelijker kan maken met gras. We lieten het stratenpatroon van voor het bombardement in 1944 zien. Twee jaar bezig geweest om die stenen eruit te krijgen. Is uiteindelijk in 2005 gelukt. Heeft er toen nog vijf jaar gelegen. De bestuurders en ambtenaren van bouwen en wonen zijn schurken. Daar heb ik nu 22 jaar later een boek over gemaakt, een woordenboek in een nieuwe literaire stijl: Frictie! Fragmentarisch een schurend verhaal vertellen. Op vrijdag 10 oktober heb ik een presentatie bij boekhandel Roelants.
Mijn Bureaucratievakantieboek Ja maar meneer ik doe ook maar mijn werk. Na twintig jaar ervaring in werk en mantelzorg met kastjes en muren knapte ik uit elkaar en hebben we in vier maanden een boek eruit geperst. Een stem voor de slachtoffers. De bureaucratie is er niet minder op geworden. Echt niet, gaat ook niet gebeuren want bureaucraten willen echt uren, dagen, jaren met je praten over aanpassingen in de systemen maar zeg je een moment “misschien ligt het wel aan jouw instelling”, dan gaat de deur dicht en praten ze nooit meer met je.
Drie Glas in lood ramen voor de gemeente Maastricht in 2017, 18 en 19 voor vertrekkende bestuurders, zie de foto's hieronder. Ik laat ze regelmatig zien aan mensen om ze te vertellen hoe toegepaste kunst werkt. Ze zijn door dezelfde man ontworpen maar alle drie anders.
Ik werd ooit afgewezen bij de GBK omdat ik ‘geen eigen handschrift’ had. Ze snapten daar niet dat toegepaste kunst gemaakt wordt naar aanleiding van de vraag van de opdrachtgever. En ik kan dat heel goed. Daarom pas ik ook niet in een hokje. Lastig maar ook elke keer weer een goede uitdaging. Ik maak niks meer twee keer. Ik durf tegenwoordig te beweren dat ik voor elke situatie een oplossing kan bedenken.
Weet je, ik kan nog veel meer dingen noemen De workshop “Hoe pleeg ik een staatgreep?” op de Zwarte Cross, De SUPERmARkT, De WOKE expo,
Persoonlijk:
Verkering krijgen met Clem Bongers in 1987, Ik zag m voor het eerst op het podium van de Dag van het Levenslied in het Steigertheater. Ik wist meteen: dit is ‘m! We zijn na 17 jaar verkering in 2004 gepartnerregistreerd en tien jaar later maar eens samen gaan wonen. Toen we die registratie wilden vieren mocht dat sinds dat jaar niet meer in Villa Lila. Burgemeester Guusje ter H had verordonneerd dat er in sportkantines en zo geen feesten meer gegeven mochten worden; concurrentievervalsing van de horeca. Zucht. Dus we hebben de foto’s die Gerard Verschooten van ons trouwen heeft gemaakt uitvergroot op de muur gehangen en de tentoonstelling De voorzitters nemen een beslissing genoemd. Clem was destijds voorzitter van het COC en ik van de E2ESpP.
Wie heeft voor je, in culturele zin, in Nijmegen het meest betekend in de afgelopen 25 jaar?
Hans Glaudemans, oprichter van tentenvereniging de Markies, denk ik zo. Hij ziet mogelijkheden en denkt in oplossingen. Is nog eigenwijzer dan ik, maar dat is ook leuk samenwerken als je dat allebei van elkaar weet en kunt hanteren. En daardoor mijn 20 jaar kunnen werken in de Vasim. Het werken in een culturele cloud, zo noem ik het maar, waar je inspiratie uit haalde, waar je opgevangen werd als het even niet ging, waar je met de andere culturele ondernemers fantastische initiatieven in no time kon ontwikkelen. We waren ooit koploper in het culturele broedplaatsenlandschap. Nijmegen is links en recht ingehaald door allerlei andere steden. Hier werkten mensen die grenzen konden verleggen. Sommigen hebben helaas de stad verlaten omdat ze hier niet door konden ontwikkelen. Anderen zijn gestopt. Als je in Nijmegen boven het maaiveld uitkomt krijg je het zwaar. Dat is raar maar waar: Nijmegen heeft echt heel veel potentie maar de stad heeft nauwelijks de potentie om dat te koesteren en te stimuleren.
Maar er zijn wel meer mensen die grote veranderingen hebben veroorzaakt in de Nijmeegse cultuur, Wim Westerveld met de musicmeeting, De mensen die destijds het Steigertheater begonnen of het Vrijdagtheater. Godfried Versteegen die met een paar anderen het initiatief nam om Valkhof bij de Vierdaagse te trekken. En dan heb ik het nog niet eens gehad over Gerard van Groningen die destijds de Zomerfeesten met John Bertine groot maakten. En niet te vergeten: Marzee van den Hout van de sierradengalerie, wereldberoemd! Petje af!
Heb je een wens/visie omtrent de ontwikkeling van de Nijmeegse cultuursector in de toekomst?
Wat ik zou willen dat er in Nijmegen mag/moet gebeuren? Als het aan mij ligt komt er op elke lagere en middelbare school kunstonderwijs vanaf dag één. Dat is zoooo belangrijk voor de persoonlijke en sociale ontwikkeling. Ben ik van overtuigd. Weet je: samen muziek maken dwingt je om zelf goed te presteren en ook om naar de rest te luisteren en je daaraan aan te passen. En in de beeldende vakken leer je out-of-the-box-denken. Daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen.
Wat is je oneliner voor onze (culturele) stad?
Stimuleer de beginner en koester de professional.
En als laatste: kun/wil/durf je te benoemen waarom een organisatie zoals Ugenda belangrijk is?
Kan/Wil/Durf ik best. Een goed overzicht van wat er te doen is in de stad is zo belangrijk zowel voor de makers als voor het publiek. Jullie vullen dat overzicht ook nog eens aan met voorbeschouwingen, recensies en terugblikken. Ook altijd leuk om te weten wat je gemist hebt ;-). In de jaren 80 en 90 had je de UITkrant, die werd altijd door mij gespeld. Nu is dat digitaal verzameld. Goed! Doorgaan!
