Een mooie roman over een wonderlijk heerschap

Een wat wereldvreemd mijnheertje is Oom Ludo, welopgevoed en welverzorgd. Met een tijdbommetje diep van binnen dat hem een tikje onberekenbaar maakt. En dan gebeurt er opeens van alles, wonderlijks. Frank Norbert Rieter schreef een grappige, een beetje schrijnende roman. Die mee moet in de koffer.

Op deze plek schrijf ik regelmatig welwillend over nieuwe boeken van Nijmeegse schrijvers. Soms ook niet welwillend, dan zijn volgens mij het slechtgeschreven boeken en die wil ik dan afraden. Maar meestal is mijn oordeel toch welwillend: goed geprobeerd, best goed gelukt. En dan uitleggen wat er goed aan is en ook aangeven wat beter had gekund. 

Met Oom Ludo van Frank Norbert Rieter kan ik die welwillendheid tegenover een schrijfsel van een stadgenoot rustig laten vallen. We hebben het hier namelijk over een zeer goed geschreven boek. Dat mee moet in de vakantiekoffer. Dat zó mee kan met de rest van de hedendaagse Nederlandse literatuur. Zoals de boeken van min of meer stadgenoot Jaap Robben dat kunnen, of die van Hanneke Hendrix, die we ook nog tot stadgenoot rekenen. Frank Norbert is een 'Rieter' en daarmee meer stadgenoot dan wie dan ook. En dat doet er alleen maar toe omdat ik in 'Oom Ludo' hier en daar een nieuwe taal meen aan te treffen, die je als literair Nijmeegs zou kunnen beschouwen.

Oom Ludo en zijn hashtag

Wie is Oom Ludo? Ik meende hem al te kennen, want ik volg Frank Norbert op Facebook waar hij al jaren nu en dan plaatjes met korte observaties plaatst onder de hashtag #oomludo. Een heerschap met een milde, verwonderde blik voor het alledaagse. Moeilijk uit te leggen. Een recente post is een foto van een winkelwagentje met een aantal kamerplanten dat onder een betonnen buitentrap op de stoep tegen een muur geparkeerd staat. Daar staat dan bij: 'Oom Ludo had een ontsnappingsplan'. Grappig, met esprit, altijd voor meerdere uitleg vatbaar.

Daarom dacht ik, toen de roman Oom Ludo verscheen (het boek wordt komende zaterdag 1 augustus om 13:00 officieel online op Facebook gepresenteerd) dat we een boek vol met dit soort observaties zouden hebben. Een soort bescheurkalender, voor wie dat nog wat zegt. Gebundelde doordenkertjes en dat moet je maar leuk vinden. Maar dat is deze roman 'Oom Ludo' dus helemaal niet.

Het parkje is nogal kitscherig

Dit boek is geschreven door een heer waar iets mee is en voor wie het leven door anderen geregeld is. Inclusief zo min mogelijk prikkels en verantwoordelijkheden. Want daarmee is het, zo begrijp je wel als je het boek leest, in het verleden niet altijd helemaal goed gegaan.

Dit zo rustig levende heerschap, dat graag kuiert in het parkje tegenover zijn huis, wordt plots, veel te laat, gewaar dat juist dat parkje zal gaan verdwijnen. Daarvan raakt hij danig in de war. En dat is al vrij komisch: Oom Ludo is met al zijn beschaving dól op dat parkje, dat vol blijkt te staan met vreselijke standbeelden en ook verder een nogal overvolle en kitscherige indruk maakt.

Hoe zal het aflopen?

We volgen een ontwakings- en bewustwordingsproces bij onze hoofdpersoon, die onderweg de vreemste personen ontmoet; een opdringerige architect, een gothic 'nachtelfje' dat hem een blowtje aanbiedt. Vanwege het verleden waarover we vernemen en ook andere handelingen en omstandigheden weet je tot het allerlaatste moment niet hoe het af zal gaan lopen: een ontploffing? Berusting? Een sprong in het diepe? Bevrijding? 

Onderwijl blijkt Oom Ludo zich evengoed als een soort heer Bommel te kunnen gedragen in patserig gezelschap van projectontwikkelaars en visioenen te ondergaan die doen denken aan De Ober en de Levenden van Simon Vestdijk, of Het Zwarte Licht van Harry Mulisch. Met die laatste schrijver deelt Rieter een fascinatie voor kamers in kamers en huizen in huizen, de paranoia die de architectuur kan oproepen.

Opmerkelijk taalgebruik

Ik merk dat ik niet te veel over de inhoud wil vertellen, omdat ik deze roman iedereen zou willen aanraden en niets wil bederven. We hebben hier met een leuk, spannend en grappig boek van doen, dat het waard is om te lezen. Niet in de laatste plaats vanwege, ik zei het al, het taalgebruik. Dat beweegt zich grotendeels binnen het Algemeen Beschaafd Nederlands maar hanteert zeer ontspannen ook regelmatig germanismen en belgicismen. Zoals (over herinneringen in het hoofd van Oom Ludo): 'En nu er een geheel geruimd parkje en de dagelijkse nijverheid op de bouwplaats bij in moesten waren er direct tal van zaken uit ontsnapt waarvan ik toch vrij effectief was vergeten dat ik ze daarin had gestopt.' Het woord 'effectief' maakt deze zin extra grappig, maar is in wezen gebruikt zoals met in het Vlaams effectief iets kan beamen of ontkennen. Rieter geeft er een eigen betekenis aan.

Of, als Oom Ludo in verwarde boosheid verkeert over opschriten bij een trappenhuis: 'Het wekte de indruk een aanwijzing te zijn over de structuur en toegankelijkheid van van het gebouw, maar het geheel was precies niet verhelderend.' Ook dat 'precies niet' is een Vlaams zegswijze. En: 'Ik zette met de nodige omstand koffie en schonk mijzelf een mok in, om die een uur later weer onopgedronken leeg te gieten in de gootsteen.' Die 'omstand' is een zuiver germanisme, dat 'Umstand' heb ik zelf ook het eerst horen gebruiken door een stadgenoot van Duitse oorsprong.

Waarmee maar gezegd wil zijn dat we in onze stadstaal misschien nog wel wat anders doen dan kruupe en nuilen, maar ook op subtiel niveau leentjebuur spelen bij de vrienden van net over de grens of van verder naar het zuiden. Het is te vroeg en nergens voor nodig om te spreken van een nieuwe Nijmeegse taal. Bij Frank Norbert Rieter en zijn Oom Ludo past het in ieder geval als een man in zijn parkje.