De gemeente Nijmegen zou strengere financiële eisen moeten stellen aan de bouwers en ontwikkelaars die geld verdienen aan de woningbouw in Nijmegen-West. Zo zou het NYMA- gebied een kunstencentrum kunnen worden. En er zijn meer dingen die de gemeente nalaat, bleek tijdens het derde Ugenda Cultuurcafé, dat geheel aan hedendaagse kunst gewijd was.
Het is op de eerste dag van de driedaagse expositie Kunstraffinaderij als dit derde Cultuurcafé plaatsvindt. De Stevenskerk staat vol met standjes waar schilderijen en objecten te zien zijn van voornamelijk Nijmeegse kunstenaars, al zijn er ook van ver buiten de stad en betrekkelijk veel uit Duitsland. Columnist Jan Maurits Schouten, die de inleiding van het Cultuurcafé verzorgt; 'Ik ga geen al te pittige mening in het zout leggen, de sprekers moeten alle ruimte krijgen'. Hij schat de kunstproducten op de raffinaderij kwalitatief in 'tussen conceptuele kunst die niemand boven het dressoir wil hebben, al was het maar omdat er dan doorlopend materiaal in de theekopjes stroomt, en het soort kunstzinnige gebruiksvoorwerpen dat gevaarlijk dicht ligt tegen de zelfgekleide asbakken en vazen zoals je op elke boerenbraderie kunt aantreffen. Dat, en daartussen dus gewoon ook heel veel mooie dingen.'
Wie bepaalt wat topkunst is?
De toon was gezet. Schoutens punt: Er is vast te stellen wat kunst is en er is ook een ondergrens aan te geven van wat goede kunst is en wat niet, de Kunstraffinaderij heeft bijvoorbeeld een ballotage voor de deelnemers. Maar is er ook een bovengrens: wie bepaalt wat topkunst is, en waar zou dat eigenlijk goed voor zijn? Schouten: 'Ik wil, als in kunst geïnteresseerde burger, naar een publieke plaats toe kunnen waar strenge keuzes zijn gemaakt. Waar het beste dat mijn stadgenoten kunnen maken getoond wordt. En waar ik ook belangrijke kunst van elders kan zien. Ik wil in mijn stad naar een plaats kunnen waar ik de harteklop van de internationale kunstscene kan voelen.' Zo’n plaats, vindt Schouten, zou Museum Het Valkhof moeten zijn. Dat zou bovendien de plek moeten zijn waar kunstenaars informatie, motivatie en begeleiding zouden moeten krijgen.
Geen geld voor curator of aankopen
Dan is het woord aan Jan van Laarhoven. Hij is (nog enige weken) ad-interimdirecteur van Museum Het Valkhof. In de afgelopen periode heeft hij zich ingespannen om het museum van een faillissement te redden. Het beleidsplan dat hij daartoe schreef is de aanleiding tot dit Cultuurcafé: Van Laarhoven maakt daarin een keuze voor archeologie en historie in het museum en ziet voorlopig geen ruimte voor een curator voor hedendaagse kunst of voor aankopen van moderne kunstenaars.
'We organiseren bijvoorbeeld volgend jaar een tentoonstelling over Maria van Gelre en haar gebedenboek, een tentoonstelling van zo’n anderhalf miljoen,' vertelt hij. 'Dat was een gok, maar dat geld was in heel korte tijd binnen. Bij moderne kunst zie ik dat niet gebeuren. De gemeente heeft me de opdracht gegeven om een zogenaamde ‘nulbegroting’ te maken voor dit jaar en het volgende. Dat betekent dat er hoogstens weer in 2019 geld beschikbaar is voor moderne kunt, maar of dat iemand in vaste dienst moet worden, ik weet het niet... moderne kunst ontwikkelt zich zo snel, zo iemand in vaste dienst houdt dat misschien allemaal niet bij.'
Gastcuratoren en voeling met de stad
Van Laarhoven voelt meer voor gastcuratoren. Maar ziet ondertussen wel een rol voor het museum als ‘intendant’; namens de gemeente het expertisecentrum zijn voor de ontwikkeling van beeldende kunst in Nijmegen: `We kunnen in samenwerking met de initiatieven die er zijn in de stad heel mooie dingen maken, bijzondere exposities, laten zien wat er in de stad leeft.` Vooral de vraag wie die taak vanuit het museum op zich gaat nemen als er geen geld is en geen medewerker met die taak, liet Van Laarhoven onbeantwoord.
Arnhem zal onze kunst wel willen
Het is een zwakte waar Jan-Wieger van den Berg op wijst. Hij geeft sinds jaar en dag rondleidingen in Museum het Valkhof en organiseerde er enige tijd exposities met de naam Kelderkoorts. Verder is hij voorzitter van podium voor beeldende kunst Expoplu en betrokken bij de kunstprojecten in het Besienderhuis. `Er wordt de laatste tijd nogal laatdunkend gedaan over de collectie hedendaagse kunst van het museum,`zegt hij. 'Die zou niet veel voorstellen. Onze wethouder van cultuur heeft zelfs gesuggereerd dat die collectie wel in het Arnhemse Gemeentemuseum getoond zou kunnen worden. Ik kan me voorstellen dat Arnhem dat wel wil. Het is namelijk een hoogwaardige collectie, met veel zorg en aandacht door vorige museumdirecteuren samengesteld.'
Het artikel gaat verder onder de foto
@Jan Maurits Schouten: stemmend publiek
Museum als eredivisieclub
Van den Berg vergelijkt het Museum het Valkhof met een club in de eredivisie: 'Als jonge kunstenaar exposeer je eerst op podia zoals Expoplu of Extrapool, waar bepaald geen optimale klimatologische omstandigheden zijn of de ruimte en licht zoals het museum dat heeft. Daarna, als je je doorontwikkelt, mag je je werk in andere ruimten exposeren, op een zeker moment in galeries. Dat is al een hele weg om af te leggen. Van amateurvoetballer tot semi-prof, zeg maar. Maar daarboven gloort dan de eredvisieclub, het museum. Het is niet iedereen gegeven daar te exposeren, maar het stimuleert je en daagt je uit. Bovendien is er als het goed is in het museum ook steeds bijzondere en hele goede kunst te zien, ook dat stimuleert. Zo zou het horen.'
Van den Berg pleit dan ook zeer voor een herleving van het hedendaagse kunstbeleid in Museum het Valkhof. 'Je hebt iemand nodig die scherpe keuzes maakt: dat komt er in en dat niet. Met een staf van mensen die verstand hebben van kunst en de ontwikkelingen in de stad onder de kunstenaars nauwgezet volgen. Daar is permanent beleid voor nodig. En ook aankoopbeleid. Met het kopen van een werk maak je een statement, maak je je keuzes duidelijk.'
NYMA als nieuwe hotspot
Noch van den Berg, noch Van Laarhoven is af te brengen van het idee dat Museum het Valkhof de plek is waar de top van de Nijmeegse kunstproductie te zien zou moeten zijn. Ook Carla Dijs, de laatste spreker, ziet dat wel zo. Zij is beeldend kunstenaar, had vroeger haar atelier in de voormalige Vasimfabriek en is ook politiek actief, met name in de buurten in Nijmegen-West. Presentator Ron Vervuurt vraagt haar of de nieuwe plannen rond de NYMA niet een opening zouden kunnen bieden aan de impasse rond het museum. Dat NYMA, het gebied aan de voet van de brug De Oversteek, wordt de nieuw culturele hotspot in Nijmegen, lijkt het. Door oprukkende woningbouw zal een deel van het Honigcomplex gesloopt worden. De creatieve ondernemers daar hopen opnieuw te kunnen beginnen in het NYMA.
Geld van de bouwers eisen
Dijs: 'Het zal er vast heel leuk en creatief worden, met een samenspel tussen kunstenaars, ambachtelijke bedrijven, horeca, sport en andere activiteiten. Maar het zal Museum het Valkhof niet kunnen vervangen als belangrijkste plaats voor hedendaagse kunst in Nijmegen. Wel kan het NYMA een belangrijke stimulerende rol spelen. Er zijn plannen om er ook exposities in te richten. Dat is geweldig. De vraag is natuurlijk hoe het er uit komt te zien en hoe dat gefinancierd gaat worden. De gemeente Nijmegen is daar heel slap in, die wil vooral alles aan de kunstenaars zelf overlaten. Die kunnen op zich hun boontjes wel doppen, maar het is geen vetpot. Dus daar is geen kapitaal van te verwachten. Ik vind dat de gemeente wel eens wat harder mag zijn tegen de bouwers en ontwikkelaars die al die woonwijken mogen realiseren en daar goed geld aan verdienen. Verplicht ze maar om geld in een fonds te steken om zo’n NYMA te bouwen. Ze mogen best wat terug doen voor de stad.'
Stemmen met je smartphone
Dit Cultuurcafé had een nieuwigheidje, de bezoekers konden met hun mobiele telefoon inloggen op en site waar ze konden stemmen op stellingen. Die vielen in veel gevallen misschien wat te genuanceerd uit. Maar de mening van de meerderheid was wel duidelijk: Museum het Valkhof zou meer werk van moderne kunst moeten maken en zich een steviger positie als artistieke scherpenrechter moeten aanmeten. En wat betreft financiering? Jan-Wieger van den Berg: 'Onze stad verdient gewoon een goed museum voor moderne kunst. En kost dat geld, dan kost dat maar geld.'
