"Een kunstwerk wil gezien worden"

Op 8 juni opent in Museum Het Valkhof een bijzondere expositie: 99+1, Kunst van eigen bodem. Aanleiding is het monumentale boek 99+1 – Vrije kunst in Nijmegen. Voor die publicatie koos componist en beeldend kunstenaar Nico Huijbregts 99 Nijmeegse werken die hem ontroerden en schreef daarover. Fotografe Inge Hondebrink portretteerde vervolgens de kunstenaars zo puur mogelijk en vormgeefster Pascale Companjen bracht tekst, portret en kunstwerk samen. “We hadden nog wel even kunnen doorgaan”, vertelt het drietal. Beeldend Nijmegen is omvangrijk en enorm productief. Wat drijft hen?

“We wilden iets doen met de kunstenaars in de stad.”
Nijmeegse kunstenaars verdienen een groter podium, vinden Nico Huijbregts, Inge Hondebrink en Pascale Companjen. Ze zijn dan ook heel blij met het aanbod van Museum Het Valkhof om daar zowel het boek te lanceren als de kunstenaars te laten exposeren. Nog nooit is het iemand gelukt om er zoveel in het museum te krijgen, melden ze opgetogen. Het loopt storm. Nu al hebben zeshonderd mensen zich voor de opening aangemeld. Toch zit hun drijfveer voor deze enorme klus vooral in de bezieling: “We wilden iets moois maken”, met positieve aandacht voor de kunst. Wat hen betreft mag hierna het stokje ook gewoon doorgegeven worden. Want naar schatting telt Nijmegen zo’n 350 actieve kunstenaars. Die ‘1’ staat dan ook voor alle andere kunstwerken.

“Ik ben gewoon begonnen.”
Van kindsbeen af heeft Nico iets met het getal honderd. Voor hem was honderd tastbaarder dan een miljoen en toch enorm veel. Grappig genoeg dook die gedachte zo’n jaar of acht geleden weer op. Op een dag is hij er voor gaan zitten en toverde binnen één uur een lijst van honderd onderwerpen tevoorschijn waarover hij stukjes zou kunnen schrijven. Eén van die onderwerpen was ‘beeldende kunst’ en dat werd het definitief – keer 99.
‘Ik ben gewoon begonnen,’ zegt hij nuchter. En als vanzelfsprekend zijn Pascale en Inge hierin beland. Hoewel je het wat hen betreft beter zo kan zeggen: “Ieder wás er gewoon op het juiste moment.” Nu hun samenwerking bijna geschiedenis is, ligt de kersverse, glanzende herinnering in de vorm van een boek op tafel tussen hen in. Zo groot en dik als de Bosatlas! Ze kunnen het bijna niet geloven. Was het leuk om te doen?

Als de chemie maar klopt.
Geen van drieën kan ontkennen dat ze 99+1 op het laatst met de tong op de schoenen over de eindstreep hebben gedragen. Gelukkig hield het dieptepunt (nul op het rekest van menig subsidieverstrekker) juist ook een hoogtepunt in: “Zonder Voor de kunst was het echt niet gelukt. We zijn de donateurs eeuwig dankbaar.”
Ook hun samenwerking vormde een degelijke motor om het vol te houden. “Als de één opgeeft, betekent dat meteen iets voor de andere twee.” Doorslaggevend was het vertrouwen in elkaars vakkundigheid. “Niemand heeft zich op het terrein van de ander begeven.” Hoe zit het precies met ieders werkwijze?

"Een kunstwerk wil gezien worden."
Tijdens de schrijfsessies bleek Nico als een intuïtieve vertaler aanwezig in de beschrijvingen. “Een kunstwerk wil gezien worden,” zegt Nico. “Het kan niet spreken, maar communiceren kan het wel. Inge op haar beurt bleef als fotografe ‘buiten het portret’. Het liefst zocht ze het licht ter plaatse op. “Soms niet meer dan lichtvlekken waarin ik de kunstenaar zo puur mogelijk probeerde te treffen.” Tussen het zoekend poseren in de meest uiteenlopende ateliers of huiskamers en de cameraklik, zat gerust een kwartier. Pascale was als vormgeefster de schakel naar het podium: dit lijvige boek. “Ik was de enige die geen direct contact met de kunstenaars of hun werk had.” Haar vielen daarom tijdens het samenstellen allerlei leuke trivials op. “We hebben bewust gekozen om de kunstenaars op alfabet hun spread te geven”, legt ze uit. Dan komen rare toevalligheden bovendrijven: vreemde, niet voorziene geboorteplaatsen die zich drie keer herhalen of een toevallige opeenvolging van zwart-witte kunstwerken. “Ik hoor geen stem, ik zie alleen hun werk en techniek. Daar bouw ik mijn eigen wereld mee op.”

Overigens is het Nico één keer overkomen dat het hem niet lukte om over een werk iets op papier te zetten. Hij kreeg de vinger er niet op. Het bleek een moment van inzicht: “Het gaat erom dat je geraakt wordt. Dat moment is belangrijker dan woorden.”

99+1 – Vrije kunst in Nijmegen is te verkrijgen in Museum Het Valkhof, bij Dekker van de Vegt, Boekhandel Roelants, Augustinus Libris en het Kunstmagazijn. Het boek kost 49,95 euro.
De expositie 99+1 Kunst van eigen bodem in Het Valkhof is te zien van 9 juni tot en met 16 september 2018.