25 jaar Ugenda: Drager van de stad Marjolein Hordijk

Ugenda bestaat 25 jaar en publiceert daarom vanaf 1 mei wekelijks een interview met een Nijmeegse cultuurmaker. Wie gaven de stad kleur met kunst, muziek, theater of festivals? En wat dreef hen? Persoonlijke verhalen over passie, drijfveren en de toekomst van cultuur. Deze week aan het woord: Marjolein Hordijk. "Nijmegen is cultureel veel, maar Nijmegen is vooral samen alles."

Hoe heb jij de Nijmeegse cultuursector zien ontwikkelen?

"Ik begon net als Ugenda, 25 jaar geleden in de Nijmeegse cultuursector, bij poppodium Doornroosje. Daar werkte ik als decormedewerker, had een betaald bijbaantje in de garderobe en deed later wat educatiewerk. Terwijl ik er zat, begon Toine Tax het plan voor de nieuwbouw uit te werken en dat ging hand in hand met een professionaliseringsslag. Op dat moment was ik een student en ging mijn blik niet veel verder dan wat ik bij Roosje zag, maar ik vermoed dat de hele culturele sector in die periode op een andere manier naar zijn eigen werkwijze ging kijken. Ik noem het af en toe wel eens een 'spreadsheetorganisatie' inrichten. Deels krijg ik daar de kriebels van. Je moet toch gewoon je hart kunnen volgen en mooie programma’s kunnen maken?

Ik draai inmiddels lang genoeg mee om te weten dat het ook nodig is om zo te denken. Je kunt puur vanuit idealisme geen culturele instelling draaiend houden. Dat zag ik een aantal jaar later bij de bieb van dichtbij, want daar moest het roer om na forse bezuinigingen. Maar ik denk dat de cultuursector in Nijmegen inmiddels een hele gezonde balans heeft gevonden. Ik voel nog steeds dat de beweging van onderaf komt en de grote culturele instellingen hebben leren luisteren. Er kwam een beleid waarin de culturele wereld in ketens werd opgedeeld. Zelf was ik werkzaam in de literaire keten. De bibliotheek stond aan de top van de keten. Dat was interessant, want tussen makers, mogelijkmakers en podia bleek er nog best een afstand te zijn. Alleen dan komt de vraag hoe je dat bij elkaar brengt? Bij de letteren bleek het relatief simpel: vertel elkaar waar je mee bezig bent en leg verbindingen. Ik durf wel te stellen dat er een aantal disciplines is die op dit moment de vruchten plukt van dat beleid. De letteren is daar een goed voorbeeld van. Al zullen er natuurlijk altijd mensen zijn die zich niet gezien voelen. Helemaal goed zal het nooit gaan, en daardoor blijf je ook van elkaar leren en je als sector ontwikkelen." 

Wat is jouw bijdrage aan het culturele klimaat van Nijmegen?

"Ik heb door alle kansen die ik heb gekregen – eerst bij Doornroosje en later bij de bieb – me kunnen ontwikkelen als programmamaker. Alleen veranderde die rol op een gegeven moment. Ik vond het namelijk veel interessanter om aan talentontwikkeling te werken. Er zijn ontzettend veel getalenteerde makers in Nijmegen. Op literair gebied zijn we een landelijke koploper. Maar talent moet ergens beginnen en voor je doorhebt dat je talent hebt, moet je eerst ergens liefde voor voelen. Binnen mijn programma’s ben ik me steeds vaker als mogelijkmaker gaan inzetten. In mijn geval werkte ik veel voor jongeren. Ik word gewoon blij van nukkige pubers, zoekende tieners en ontdekkende studenten. Je zult mij niet horen beweren dat ik de enige was in Nijmegen die zich op deze manier richtte op jongeren. Maar ik heb veel gesprekken gevoerd over het feit dat jongeren het fijn vonden dat ik de deur van de bieb voor ze open heb gezet, omdat ze andere deuren niet open kregen. Cees de Beer heeft me verteld dat hij met 'Mensen Zeggen Dingen' (MZD) in eerste instantie helemaal niet in de bieb wilde zitten, want suf. Er waren plekken die sexyer waren. Alleen hadden die er geen oren naar om een clubje langharige gozers met een grote waffel binnen te laten. Nu staat het hele land in de rij om met MZD te werken. Dan kan ik niet anders denken dan dat je soms moet gokken, maar dat als je op je gevoel vertrouwt, je zelden mis zit. Inmiddels werk ik niet meer voor de bieb, maar werk ik landelijk. Nog steeds werk ik graag als mogelijkmaker en staan Nijmeegse makers daardoor op podia door het hele land. We zijn trouw aan elkaar."

Wie heeft voor jou in culturele zin in Nijmegen het meest betekend in de afgelopen 25 jaar?

"Toen ik net als programmamaker begon, was ik vooral gewapend met een grote bek, maar veel was nieuw. Ik moest zoveel leren. Vaak blufte ik me ergens doorheen. No guts, no glory was mijn motto in die tijd. Daar kwam ik een heel eind mee, maar tijdens een programma op het Valkhof Festival was ik mijn artiest kwijt. Nergens te vinden, nam de telefoon niet op, compleet verdwenen. Toen kwam uit het niets Dennis Gaens naar me toe. Hij had de paniek in mijn ogen gezien en liet me even ademhalen en vroeg wat er aan de hand was. Ik denk dat ons moment samen waarin we de artiest in kwestie zochten, misschien vijf minuten heeft geduurd. Maar in die vijf minuten heb ik meer lessen geleerd dan in het jaar ervoor. Hij zal waarschijnlijk vinden dat wat hij deed niets bijzonders was, maar dat was het wel. Hij was mijn voorbeeld. Op dat moment nam ik me voor me ook zo op te stellen naar anderen die deze vorm van steun soms nodig hebben.

De andere persoon die ik zeker moet noemen is Cees de Beer. Hij en ik hebben denk ik wederzijds veel aan elkaar te danken. Zonder Cees had ik nooit zoveel kunnen bereiken. Van onze samenwerking plukte ik de vruchten. Zowel voor de bieb als nu in mijn huidige werk als freelancer. Ik kan me het moment nog herinneren dat we de eerste Mensen Zeggen Dingen wilden organiseren in de bieb, omdat ze Brebl uitgegroeid waren. Dat stuitte in eerste instantie op weerstand. Zoveel jongeren in de bieb, met bier, kan dat wel goed gaan? Dat ging het zeker. Inmiddels zijn zij ook de bieb ontgroeid en staan ze hier in Nijmegen in Roosje en bestormen ze alle grote podia van het land. Nog steeds zijn Cees en ik trouw aan elkaar. We zitten samen in het bestuur van de stichting. Dat is puur het resultaat van elkaar wederzijds een kans geven en de gok wagen. Daarbij opende de spoken word die ik op het podium zag voor mij een hele nieuwe wereld. De mate van maatschappelijke betrokkenheid die de artiesten hebben, de energie waarmee het gebracht wordt en de ongeforceerde diversiteit die het genre heeft, raken me nu na al die jaren nog steeds.

Tot slot iemand die misschien niet direct voor de culturele wereld werkt, maar er wel vaak mee samenwerkt: Marieke Peters. We leerden elkaar kennen toen zij nog verantwoordelijk was voor de programmering van de Vierdaagsefeesten bij ACBN. We begonnen samen te dromen en ineens werden die dromen werkelijkheid. Zij heeft vanaf het begin in me geloofd. Meer dan ik zelf deed. Ze zag iets in me wat ik op dat moment nog totaal niet zag. Sindsdien hebben we vaak samengewerkt. Het gemak waarmee zij dingen regelt is jaloersmakend, al heb ik door de jaren heen veel kunnen afkijken en heb ik dus mogen leren van de beste. Groot denken; dat kan zij als geen ander en ik durf dat door haar inmiddels ook.

Toen ik vanuit de bieb groen licht kreeg om naar buiten te gaan, ben ik plannen gaan maken. Er was al een samenwerking met Cultuur op de Campus, waarbij we muzikanten interviewden over hun literaire voorkeuren. Ik heb Peter Onstein gemaild met de vraag of wij een plekje konden krijgen op Oranjepop. Er kwam direct een positieve reactie. Op de dag zelf hadden we een tipi tot onze beschikking en die puilde tot drie keer toe uit. Dat was natuurlijk fantastisch! Maar wat ik hier het allermooist aan vind, is dat dit is hoe Nijmegen werkt. Stuur iemand een mailtje en dan kan er heel veel. We kennen elkaar en we gunnen elkaar veel. Dat schijnt in andere steden echt anders te zijn. Voor mij is dit exemplarisch. We zijn groot geworden door klein te blijven." 

Heb jij een wens die je graag zou willen zien in de ontwikkeling van de Nijmeegse cultuursector?

"Absoluut! Er zullen ongetwijfeld (financieel) pittige tijden aankomen. Als je wereldwijd kijkt, dan zit cultuur weer in het verdomhoekje. In Amerika zijn er book bans gaande. Bibliotheken, zowel openbaar als op scholen, worden in veel staten onder druk gezet. Er moeten boeken uit de collectie gehaald worden, want opruiend. Alles wat queer of zwarte emancipatie is, moet uit de kasten gehaald worden. In het gunstigste geval mag je de bibliothecaris van dienst vragen of het boek achter de balie ligt. Zelfs Het dagboek van Anne Frank is op meerdere plekken uit de collectie gehaald, want dit meisje schreef te smachtend over een jongen. Dit is een teken aan de wand. Je kunt zeggen dat het zo’n vaart niet zal lopen, maar daar zijn we zelf bij. Laat Nijmegen alsjeblieft die progressieve stad blijven die cultuur belangrijk vindt. Die ervoor zal gaan staan als het onder druk komt te staan, die middelen en dus subsidies behoudt en liefst zelfs verhoogt. Laat Nijmegen mooie dingen creëren, maar waar nodig ook ruimte geven aan het artistieke tegengeluid. Cultuur is voor iedereen én van iedereen. Van de fans van Frans Bauer in de Vereeniging tot de liefhebbers van Spinvis in Openluchttheater de Goffert. Of in mijn geval van Ink Bomb en Antillectual in De Onderbroek."